"Dames en heren, jongens en meisjes,

Ik heet u mede namens het gemeentebestuur welkom bij deze herdenking. 
We herdenken alle burgers en militairen die in het Koninkrijk der Nederlanden, of elders in de wereld zijn omgekomen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook bij oorlogen en vredesmissies erna. Actief voor ons land. Zij streden voor een betere, veilige toekomst. Zij vielen voor een vrije toekomst.

Dankzij hen kunnen we dit jaar vieren dat we tachtig jaar vrij zijn. Tachtig jaar geleden vierde men ook in onze stad het einde van de oorlog. We staan daar dit jaar bij stil met een historische motortocht op 8 mei. Deze symboliseert de eerste Canadese motorrijder die op 8 mei 1945 Schiedam kwam binnenrijden en een heldenontvangst kreeg. En we vieren onze vrijheid met een bevrijdingstaptoe op 10 mei. Maar die vrijheid kwam er niet zonder de opoffering van vele mensen.

Het is belangrijk dat we dat blijven herdenken en gedenken. Voor de slachtoffers, de vrienden en familie. En voor de generaties na ons. Pas als je je geschiedenis kent, kan je er van leren. Ik ben dan ook blij dat er in Schiedam initiatieven zijn die zorgen dat de geschiedenis, hoe donker ook, niet wordt vergeten. Dat doet recht aan de opofferingen die zijn gebracht.

Soms zijn die initiatieven permanent, met bijvoorbeeld een Stolperstein of struikelsteen. Er is recent een nieuwe struikelsteen onthuld ter nagedachtenis aan een weggevoerde verzetsman. De steen ligt hier vlakbij, op het Broersveld nabij de Hoogstraat. Goed om te merken dat de stichting doorgaat met haar belangrijke werk.

En soms is het met een eenmalige, maar waardevolle herdenking. Zo mocht ik vorige zomer aanwezig zijn bij de herdenkingsbijeenkomst voor twaalf weggevoerde en vermoorde politiemannen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het streng verboden door de Duitsers om naar uitzendingen van Radio Oranje uit Londen te luisteren. Mensen moesten in 1943 zelfs hun radio inleveren. Toch luisterde men met verborgen radiotoestellen. Dit gebeurde zelfs in het Hoofdbureau van Politie in Schiedam aan de Lange Nieuwstraat. Dit was door collega’s aan de Duitsers verraden. Op 21 juli 1944, een dag na de aanslag op Hitler, zaten in het Hoofdbureau van Politie twaalf politiemensen naar Radio Oranje te luisteren toen de Duitse SD binnenviel en hen arresteerde. Via kamp Vught zijn zij afgevoerd naar Duitsland en zijn geen van allen meer teruggekomen. Als je de ooggetuigen hierover hoort, is dat indrukwekkend. De angst die bij de mannen en bij de families geheerst heeft. De onzekerheid. De oorlog, dat merk ik vaker als ik er met mensen over praat, is niet voorbij na overgave van de vijand. Het laat een verwoestende wond achter. Mensen zijn ons ontnomen. En de familie en vrienden blijven achter. Altijd denkende aan wat er gebeurde, maar er niet altijd over kunnen praten. Het is mooi om te zien dat dankzij die herdenking afgelopen juli mensen hun verhaal kwijt konden. Dat er eer werd gedaan aan de twaalf weggevoerde politiemannen, die met een plaquette ook permanent worden herdacht op het huidige Schiedamse politiebureau. 

Het verhaal van de politiemannen is een van de vele trieste, levensverwoestende geschiedschrijvingen uit de Tweede Wereldoorlog. Erna ontstond een tijd waarin wij zeiden ‘dit nooit meer’. Een tijd waarin wij onze vrijheid vierden. 80 jaar na dato staan we daar extra bij stil. Het is mede dankzij mensen die zich verzetten en niet neerleggen bij onderdrukking, dat wij in vrijheid kunnen leven. Het toont dat wij altijd moeten blijven waken tegen onrechtvaardigheid. 

Beste aanwezigen,

Dat is niet altijd eenvoudig. In een jaar waarin wij 80 jaar vrijheid vieren, staat die vrijheid onder druk. Al die jaren benadrukten wij: ‘Leer van het verleden’. ‘Geef vrijheid door’. Maar in de gehele wereld zien wij haat en onverdraagzaamheid. Oorlog, conflicten, geweld. Dat moet stoppen. Er vallen overal onschuldige slachtoffers. Er worden overal gaten in levens geslagen. Zelfs als er voor vrede wordt getekend, blijven er grote littekens achter. Dat weten wij maar al te goed vanuit bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog. Hoe langer iets doorgaat, hoe groter de wond. 

En hoe groter de polarisatie. Dat zien wij terug in ons land, in onze stad. Daar ligt ook een grote verantwoordelijkheid voor bij onszelf. In deze gepolariseerde tijd is het gemakkelijk mee te gaan met bepaalde stromingen of meningen. Op zoek te gaan naar tegenstellingen. Waak daar voor. Informeer je goed en vorm daarop je mening. Er is momenteel veel spanning in de wereld en natuurlijk zijn daar zorgen over. Wat betekent dit voor Nederland? Wat betekent dit voor Schiedam, voor mijzelf en mijn familie? Maar juist in tijden van spanning in de wereld, moeten wij zorgen voor onderlinge verdraagzaamheid. En als er zorgen zijn, deel die met elkaar. Vind steun bij elkaar, zoals hier vanavond. En kijk ook naar wat er goed gaat. Hoe we elkaar nog steeds overal in het land helpen. Dat zie je ook in de stad. Denk eens aan de vele activiteiten die in het jubileumjaar Schiedam viert 750 worden georganiseerd. Waaraan heel Schiedam meedoet en wat in alle wijken wordt gevierd. En het jaar dat we samen met elkaar willen vieren. Waarin we tonen dat mensen verschillend kunnen zijn, maar vaak dezelfde wensen en dromen hebben. 

Wij leven in vrijheid, gun dat een ander ook. Velen weten nog hoe het is om door een oorlog alles te verliezen of verjaagd te worden. Er zijn mensen die dat nog steeds meemaken. Die nog steeds een veilig thuis zoeken. Stel daar geen haat tegenover. 

Beste jongens en meisjes, dames en heren,

Vandaag herdenken we. Morgen vieren we 80 jaar vrijheid. 
Laten we in dankbaarheid terugkijken naar de opofferingen die daar in al die jaren voor zijn gebracht. En laten we vooruitkijken met een blik van verdraagzaamheid en tolerantie. In een wereld waarin niet alleen wij, maar eenieder in vrijheid kan én mag leven.

Ik dank u voor uw aandacht."

Tekst:
Toespraak burgemeester Harald Bergmann

Fotografie:
Louise Melchers

Lees ook:
Dodenherdenking in de Plantage Schiedam

Herdenking van slachtoffers in verschillende oorlogen op Beukenhof