Voor hun nieuwe voorstelling De Onverwoeste Zusters van Hoogezand-Sappemeer duiken Ilse Warringa en Rop Verheijen in het rauwe én geestige universum van de Brontë-zussen.

Charlotte, Emily en Anne groeiden op in een klein dorp in Engeland, aan het begin van de negentiende eeuw. Hun jeugd werd getekend door verdriet - hun moeder en twee zussen stierven jong en hun broer raakte in de greep van drank, en tegen hun zin leefden ze zeer geïsoleerd. Ondanks deze tegenslagen creëerden de zussen een rijke fantasiewereld. In hun verhalen en gedichten vonden ze een manier om te ontsnappen aan de harde werkelijkheid om hen heen. Wat begon als spel en overlevingsstrategie groeide uit tot klassiekers als Jane Eyre en Wuthering Heights, boeken die nog altijd gelezen worden.

‘Interessante levens’, zegt Ilse. ‘En dat is bij uitstek geschikt voor theater. Hun vader had bijvoorbeeld helemaal niet door dat zijn dochters prachtige literatuur schreven. Hij had alleen aandacht voor zijn zoon.’ Rop: ‘Vrouwen in die tijd hadden het niet makkelijk, zeker als je kunst wilde maken. De Brontë-zussen konden alleen publiceren onder mannelijke pseudoniemen, wat ze ook deden.’ Ilse: ‘De strijd van de zussen is verbazingwekkend actueel, want als het gaat over de positie van vrouwen, hoe ver zijn we dan eigenlijk gekomen? Dat maakt hun verhaal zo herkenbaar. Het gaat niet alleen over tweehonderd jaar geleden, maar ook over hoe wij nu naar kunst ten opzichte van commercie kijken.’ Rop: ‘Dat de zussen toch zijn blijven schrijven vind ik ontroerend. Hun koortsachtige manier van schrijven was een manier om te blijven leven. Dat verhalen je in leven houden, is voor ons de kern van de voorstelling.’

Erkenning, positie en doorzettingskracht van vrouwen vormen de rode draad in de voorstelling. Charlotte, Emily en Anne, kijken, samen met hun eeuwig dronken broer en afwezige vader, vanuit het hiernamaals terug op hun bewogen levens. Nog altijd rivaliserend proberen ze elkaar te overtroeven met hun verhalen, terwijl de geesten van de onweerstaanbare Heathcliff en Cathy uit Wuthering Heights door het huis blijven spoken. Het resultaat is een muzikale komedie vol rivaliteit, passie en zussenliefde. Ilse: ‘Het is een voorstelling met muziek, zang en dans. De gedichten van Emily en Anne zijn op muziek gezet door Bart Rijnink, in de originele Engelse teksten. Dat geeft een extra emotionele laag. En tegelijkertijd is het ook grappig. Tragedie en komedie gaan vaak hand in hand.’

Dat ze bij Engelse literatuur uitkwamen om een voorstelling te maken lag voor hen voor de hand. Ilse: ‘De Engelse literatuur is zo rijk. Het begon voor ons bij Jane Austen, daarna kwamen we uit bij de Brontë-zussen. ‘Hun levens waren zwaar en vrouwen werden niet geacht om te schrijven, en toch schreven ze over vrouwen met koortsachtige verbeeldingskracht en lef, en dat maakt hun werk nog altijd heel actueel.’ Rop: ‘Ik heb zelf een enorme liefde voor Engeland, en voor de vormelijkheid die in die verhalen zit. Dat ingesnoerde, dat dramatische, personages die niet mogen zeggen wat ze voelen. Dat levert spanning en schoonheid op. Heerlijk materiaal om mee te werken in het theater.’ Ilse: ‘De zussen stimuleerden elkaar in het schrijven van verhalen, maar ze voelden ook enorm veel concurrentie en ze hunkerden naar erkenning; van hun vader, van elkaar. Daarom is het zo bijzonder dat we het publiek kunnen meenemen in die wereld. Tegelijk maken we er geen loodzware avond van. Het is een komedie, met een lach en een traan, precies zoals het leven is.’

Beiden herkennen veel in de band van de zussen. Rop: ‘Ik heb een zus. De dynamiek tussen broer en zussen, het elkaar uitdagen en tegelijk steunen, herken ik heel erg.’ Ilse: ‘Ik heb twee oudere broers en een jonger zusje. Vroeger verzonnen we altijd hoorspelen, stukjes en liedjes. Dat creatieve samenspel herken ik zo in de Brontë zussen. Op het toneel zie je hoe de broer en de drie zussen elkaar helemaal kunnen afmaken, maar zodra vader binnenkomt, veranderen ze dochters in keurige kinderen. Dat spanningsveld is herkenbaar én grappig.’

De voorstelling wordt geregisseerd door Leopold Witte en bevat naast zang ook dans. Ilse: ‘We dansen en zingen onder meer op Wuthering Heights van Kate Bush, dat past er goed bij.’ Rop: ‘Maar het is vooral ook ontzettend leuk om te doen! Muziek kan emoties oproepen die woorden niet kunnen. Het tilt het verhaal naar een ander niveau.’ De voorstelling is voor iedereen, ook als je de boeken van de Brontë zussen niet hebt gelezen. Rop: ‘Iedereen herkent zich in de thema’s: verlies, humor, strijd om erkenning. Het is eigenlijk een voorstelling over het leven zelf.’ Wat ze hopen dat bezoekers meenemen na het zien van de voorstelling is dat ze zich even dichter bij de zussen hebben gevoeld. Ilse: ‘Het is mooi als mensen beseffen wat de kracht van verbeelding is. En dat je na afloop niet alleen hebt gelachen, maar ook echt bent geraakt.’

De Onverwoeste Zusters van Hoogezand-Sappemeer is vanaf dit theaterseizoen te zien, met Ilse Warringa, Rop Verheijen, Eva van Gessel, Alex Hendrickx en Margôt Ros. Muziek van Bart Rijnink, regie door Leopold Witte.

Meer informatie
30 en 31 oktober in Theater ad Schie 
Schiedam

interview en beeld
Met Ilse Warringa en Rop Verheijen