Het Feestcomité, met onder andere Chris Coppens, Ruud Pillard en Guus Schram, stond begin 1985 positief tegenover mijn voorstel om de naam te veranderen in Brandersfeesten. Dit, ondanks het negatief imago van het jeneververleden.

Naam
Jeneverfeesten werden toen door de Gemeente  uitgesloten in verband met de associatie van drankmisbruik. Frits Henderickx vervaardigde in die tijd het beeld de Brandersknecht voor plaatsing op de Lange Haven bij de Korenbeurs en het werd net zoals de Brandersfeesten vanaf 1985 een eerbetoon aan de werkers van weleer. Het betekende een keerpunt in de geschiedenis van Schiedam.  

Dit stadsevenement bleek een schot in de roos. Enkel publicitaire en andere voordelen vormden het begin van Schiedam als erkennende Jeneverstad. De tijd dat Schiedam zich schaamde voor het drankverleden stofte langzaam onder. In 1985 schreef historicus Han van der Horst hierover enige publicaties.

Begrip
De Brandersfeesten werden een begrip en waren niet meer weg te denken tot de tijd dat er tegenslagen kwamen. Denk aan het wegvallen van het bestuur en de Coronatijd. Toch bleven de Brandersfeesten stevig overeind. Mede dankzij de wensen van de stad, de wilskracht van nieuwe bestuurders en onschatbare medewerking van vele vrijwilligers.

Ook de programmering kwam onder druk te staan. Niet alleen vanwege het niet meer kunnen organiseren van de geliefde Gondelvaart, maar ook door steeds strengere eisen aan veiligheid. De belangstelling liep wat terug, doch bleef ruim voldoende om over geslaagde Brandersfeesten te kunnen blijven praten.

Continuering, groei, betekenis
Het succes van de Brandersfeesten was in de eerste 15 jaren vooral te danken aan de gouden formule: zondagsmarkt, verlichte gondelvaart, taptoe, jazz- en muzieknacht, kermis, diverse exposities, standwerkersconcours, kindermiddag, aanbiedingen, artiesten, vuurwerk, variabele programmering en de grote publieke belangstelling maakten van dit alles een feest met voor elk wat wils.

De enorme toeloop door het erbij betrekken van de Lange Haven kon worden ondervangen. Het feest duurde eerst 7 dagen. Later werd die tijdsspanne teruggebracht tot 5 en 3 dagen. Met organisatorische ingrepen hield het feest stand: koppig als een boerenwijn. Het bestuur dat vanaf 1987, met medewerking van vele vrijwilligers, intensieve samenwerking met horeca, winkeliersverenigingen, de gemeente, politie, sponsors, watersportverenigingen, dienstverlenende organisaties en door wilskracht en motivatie, wist alle moois te behouden.

De Brandersfeesten kregen volgens het onderzoek 25 jaar Branders-feesten (2011),  grote betekenis met de mix aan culturele, recreatieve en commerciële activiteiten, profilering van onze historische stad met vele monumenten. Het werd een toonaangevend evenement in stad en regio. Gericht op het stimuleren van gemeenschapsgevoel, eenheid en verbondenheid. Een evenement van belang om stadgenoten te enthousiasmeren, toeristen aan te trekken en bestedingen en betrokkenheid te activeren.

In de periode 1991-1995 werd gepleit voor het gebruik van de titel Jenever bij Stad en Feest en Schiedam als Brandersstad centraal te stellen in het toeristisch beleid. Carnavalsstad Schiedam veranderde in Brandersgat. Pas in 1996 kwam het Gedistilleerd Museum op de Lange Haven, maar speelde in de Brandersfeesten nog geen rol. Dat begon wel bij de ingebruikname van de eerste fluisterboot op 16 juni 2001.

In 2005 werd gewezen op de cultuurhistorische waarde van het jeneverleden. De Brandersfeesten streefden, zo goed als mogelijk, de belangen na op het gebied van cultuur, historie, commercie, toerisme, promotie, sociaal maatschappelijk. Ondanks de moeilijke tussenperiode rond 2000, rechtgetrokken door de ONS (Jan van Meel, Mari Dingenouts) collega’s en een nieuw bestuur (o.a. Frans Eikenbroek)  werden de Brandersfeesten voor
de Schiedammers een feest van “herkenning” en voor belangstellenden van buiten de stad een promotioneel feest.

De Brandersfeesten zijn in de grond niet veranderd en hebben een traditioneel karakter. Ze missen wel enige klappers in het programma die in de geschiedenis van de Brandersfeesten zijn opgetekend. Maar van variatie blijft sprake. En ook de stad en haar inwoners blijven één. Nieuw is dat kwaliteit van grootst belang is. Net als het bereiken van een bredere doelgroep centraal staat. Dit geschiedt met cultuuractiviteiten en de rijkdom van het hebben van musea. De thematiek heeft wel altijd een band met het jeneververleden, maar  is nauwelijks uitgewerkt in het programma.

Anders doorgaan
Wellicht door de komst van het festival IDDF is er grotere betrokkenheid van jongeren gecreëerd. Vieringen in het kader Schiedam 750 is een mooie aanleiding om te overwegen op dit pad door te gaan. Misschien met aanpassing van de naam en hand-in-hand met een nieuwe succesformule. Vergeet hierbij ook niet het logo van Proosje van Schiedam voor de komende jaren te introduceren.

Ook is het belangrijk om juist in dit Schiedam750-jaar, te onthouden welke schitterende
programma-onderdelen en verdere ideeën - door vele Schiedammers aangereikt bij de Kwartiermakers Viering 750 - niet te verwaarlozen en onzichtbaar op te slaan, maar juist te gebruiken in de naaste en verdere toekomst. Weggooien is zonde.

Kortom, op een andere eigentijdse manier Schiedam Viert de Toekomst, waarin wel of niet de Brandersfeesten op te nemen, organiseren lijkt een goede zet. Met in ieder geval ruimte voor de prachtige geschiedenis van de 40-jarige Brandersfeesten. Hierin dan wel de zo gewenste Gondelvaart.

Grote waardering is er voor het huidige bestuur dat al op verschillende fronten een begin heeft gemaakt met de opfrissing van het nauwelijks meer uit het stadsbeeld weg te denken Schiedamse evenement, de Brandersfeesten. Grote waardering voor allen, jong en oud, hoog en laag, die in de afgelopen 40 jaar deze Brandersfeesten hebben mogelijk gemaakt door er keihard aan te blijven werken. Uiteraard met een knipoog naar de Feestweek en de Tramfestiade.

Ook tipte ik de gemeenteraad om een goed promotioneel stadsfeest te houden en de Brandersfeesten hiervoor in te zetten. Liefst met gondelvaart. Hoe dan ook. Brandersfeesten Schiedam: vier de toekomst. Mogelijk voortaan met de nieuwe naam van de toekomstige en programmatisch opgefriste Brandersfeesten met als logo Proosje van Schiedam.

Was getekend
Mari Dingenouts, 27 juli 2025 - geboren te Schiedam en betrokken Schiedammer

Bronnen
Onderzoekspractium 2011 – drs. Paul Bassant: 25 jaar Branderfeesten in Schiedam: Meer dan alleen maar Volksvermaak

file:///C:/Users/Dingenouts/Downloads/OnderzoeksverslagBrandersfeestenPBassant%20(1)

Foto boven
Archief De Schiedammer Online

Foto onder
Vuurwerk
Mari Dingenouts